Καρλ Μαρξ

Στις 5 Μαΐου του 1818, στην Τριέρη της Πρωσίας, γεννήθηκε ο εβραϊκής καταγωγής Γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος και θεμελιωτής του κομμουνισμού, Καρλ Χάινριχ Μαρξ (Karl Heinrich Marx).

Μεγαλώνοντας σε μια αξιόλογη προοδευτική οικογένεια και καθώς υπήρξε άριστος μαθητής στο Γυμνάσιο, ο Μαρξ ξεκίνησε τις ακαδημαϊκές του σπουδές στη Νομική, το 1835, στο Πανεπιστήμιο της Βόννης (Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität). Η αρχική του σχέση με τη Νομική προφανώς οφείλεται στο γεγονός, ότι νομικός υπήρξε ο πατέρας του Χέρσελ, ο οποίος, για να επιβιώσει επαγγελματικά στην τότε καθόλου φιλοεβραϊκή Πρωσία, αναγκάστηκε να ενστερνιστεί τη λουθηρανική θρησκεία (επίσημη θρησκεία της Πρωσίας), αλλά και να αλλάξει το όνομά του σε Χάινριχ.

Ο Μαρξ ωστόσο είχε δεχθεί και διάφορες άλλες επιρροές από πληθώρα διανοουμένων και καλλιτεχνών, με τους οποίους ερχόταν σε επαφή η οικογένειά του, πολλά χρόνια πριν από την έναρξη των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο. Ίσως, πέραν των συναναστροφών του από τον χώρο του Πανεπιστημίου, σε κάποιες από αυτές να οφείλεται και το γεγονός, ότι την προσοχή του τράβηξε η Φιλοσοφία, όταν μετεγγράφηκε στο Humboldt Universität του Βερολίνου.

Εκείνη την εποχή, η ευρύτερη κοινωνία ήταν επηρεασμένη από τη φιλοσοφία του Χέγκελ, που είχε πεθάνει πρόσφατα, το 1831. Οι παραδοσιακοί συνεχιστές της φιλοσοφίας του, γνωστοί και ως δεξιοί Χεγκελιανοί, υποστήριζαν ότι η πρωσική κοινωνία είχε αναπτύξει την κοινωνικής της πρόνοια στο μέγιστο δυνατό βαθμό, δεδομένης της ύπαρξης καλών Πανεπιστημίων, της αναπτυγμένης βιομηχανίας και της χαμηλής ανεργίας. Ωστόσο, η αριστερή πλευρά των συνεχιστών του Χέγκελ, οι Νέοι Χεγκελιανοί, υποστήριζαν ότι η πρωσική κοινωνία απείχε πάρα πολύ από την κοινωνική τελειότητα, κυρίως λόγω του κυβερνητικού συγκεντρωτισμού και της λογοκρισίας που δέχονταν οι αλλόθρησκοι, αλλά και μιας υπαρκτής ακόμα φτωχοποιημένης μερίδας λαού. Ο Μαρξ, έχοντας συνταχθεί με αυτήν την πτέρυγα, χρειάστηκε να καταθέσει τη διδακτορική του διατριβή, το 1841, στο Πανεπιστήμιο της Ιένας, προκειμένου να μην απορριφθεί από τη μερίδα των καθηγητών που ανήκαν στην αντίθετη πλευρά.

Την επόμενη χρονιά (1842), όταν ο καθηγητής και μέντοράς του Μπάουερ, αποβλήθηκε από λέκτορας του Πανεπιστημίου, ο Μαρξ εγκατέλειψε τη φιλοσοφία και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία, εκδίδοντας τη ριζοσπαστική γερμανική εφημερίδα Rheinische Zeitung. Η εφημερίδα έπαψε να λειτουργεί το 1843, εν μέρει λόγω προστριβών του με την κυβερνητική λογοκρισία. Τότε ο Μαρξ επέστρεψε στη φιλοσοφία, στρεφόμενος προς τον πολιτικό ακτιβισμό και εργάστηκε ως ανεξάρτητος δημοσιογράφος.

Αρχικά, εγκαταστάθηκε στη Γαλλία, όπου και έγραψε το Εβραϊκό ζήτημα, μια κριτική πάνω στις έννοιες των πολιτικών δικαιωμάτων και της πολιτικής απελευθέρωσης. Στο Παρίσι γνωρίστηκε με τον Φρίντριχ Ένγκελς, που τον εισήγαγε στο ζήτημα της εργατικής τάξης και των οικονομικών. Λόγω των γραπτών τους, εκδιώχθηκαν και οι δύο από το Παρίσι και εγκαταστάθηκαν στις Βρυξέλλες. Εκεί συνέγραψαν τη Γερμανική Ιδεολογία, μια κριτική της φιλοσοφίας του Χέγκελ και των αριστερών Χεγκελιανών. Αργότερα ο Μαρξ έγραψε την Αθλιότητα της Φιλοσοφίας, μια κριτική μελέτη πάνω στη γαλλική σοσιαλιστική σκέψη. Αυτά τα δύο έργα του αποτέλεσαν τις βάσεις για το επικείμενο Κομμουνιστικό μανιφέστο, που εκδόθηκε για πρώτη φορά στις 21 Φεβρουαρίου του 1848 με εντολή της “Communist League’’, μιας οργάνωσης Γερμανών μεταναστών, που είχαν συναντηθεί με τον Μαρξ στο Λονδίνο. Περίοδος μεγάλων ανακατατάξεων η τότε εποχή, με τη φεβρουαριανή επανάσταση να λαμβάνει χώρα στο Παρίσι, τρεις μόλις μέρες μετά τη δημοσίευση του Μανιφέστου, όπου το εργατικό κίνημα απέσπασε την εξουσία από τον βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο και κάλε τον Μαρξ να επιστρέψει στη γαλλική πρωτεύουσα.

Το 1849, με την κατάρρευση της κυβέρνησης του εργατικού κινήματος, ο Μαρξ εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο. Εκεί, υο 1852 συνέγραψε το διάσημο φυλλάδιο Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, όπου ανέλυε την άνοδο του Ναπολέοντα στην εξουσία της Γαλλίας. Μεταξύ 1852 και 1861, ζώντας στο Λονδίνο, υπήρξε ευρωπαϊκός απεσταλμένος της εφημερίδας New York Tribune. Το 1864, αποτέλεσε βασικό παράγοντα στην ίδρυση της Διεθνούς Εργατικής Ένωσης (Πρώτης Σοσιαλιστικής Διεθνούς, αργότερα). Η οργάνωση αυτή αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια διεθνούς οργάνωσης του εργατικού κινήματος, αυτοδιαλύθηκε όμως το 1872, μετά την ήττα της Κομμούνας του Παρισιού, το 1871.

Τα κείμενα του Μαρξ δεν μπορούν να αναχθούν σε κάποια συγκεκριμένη φιλοσοφία. Ο ίδιος, υποστηρικτής της κριτικής των ιδεών, θεωρεί ότι σκοπός πρέπει να είναι η αλλαγή του κόσμου μέσα από την αλλαγή της ίδιας της συνείδησης των ανθρώπων. Τη σκέψη του χαρακτηρίζει κυρίως η διατύπωση αφηρημένων προτάσεων, όπου κάθε έννοια εξετάζεται σε σχέση με την εκάστοτε περιρρέουσα ιστορική, πολιτική και οικονομική κατάσταση.

Το συγγραφικό έργο του Μαρξ περιλαμβάνει πάνω από 50 μελέτες, κάποιες από τις οποίες σε συνεργασία με τον Ένγκελς. Από τα πιο σημαντικά του έργα είναι, Κριτική της Θεωρίας του Κράτους του Χέγκελ (1843), Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα (1844), Θέσεις για το Φόυερμπαχ (1845), Η Γερμανική Ιδεολογία (1845-46), Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος (1847-48), Εισαγωγή στην κριτική της Πολιτικής Οικονομίας (1857-58), Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας (1859), Κεφάλαιο, τόμος πρώτος (1867), Η Κομμούνα του Παρισιού (1871), Κριτική του Προγράμματος της Γκότα (1875), Κεφάλαιο, τόμος δεύτερος (1885), Κεφάλαιο, τόμος τρίτος (1894).